«حساب دفتری» پاک شد

همشهری آنلاین_شقایق عرفی‌نژاد: عدد در واقع نشانگر بدهی اسم‌ها بود به صاحب بقالی برای جنسی که خریده بودند و بضاعت اندکشان به پرداخت پولش نرسیده بود. بقال جنس را می‌داد و اسم را می‌نوشت و مدتی بعد بدهکار بدهی‌اش را صاف می‌کرد. باور کنید یا نه، این رسم هنوز هم پابرجاست یا به عبارت دیگر این میزان فقر هنوز هم درلایه‌های اجتماع به قوت خود باقی ‌است. در محله‌ها کسانی هستند که برای خرید وسایل روزمره و خورد و خوراک مشکل دارند و رقم موجودی‌شان با رقمی که روی مواد غذایی نوشته شده، نابرابری غم‌انگیزی دارد. اما این داستان سوی دیگری هم دارد.

در سوی دیگر داستان انسان‌هایی هستند که بی‌تفاوت از برابر این نابرابری نمی‌گذرند. گروهی از این انسان‌ها در محله شارق شرقی فعالند. آنها به سوپرمارکت‌های محله می‌روند و حساب‌های تمام بدهکاران را صفر می‌کنند در طرحی با نام پویش «حساب دفتری».   

• سوپرمارکت‌ها در کنار هم‌محله‌ای‌های کم‌بضاعت

محله شارق از محله‌های کم‌برخوردار منطقه ۷ است و به همین دلیل هم هست که چنین طرحی در آن اجرا می‌شود. «فاطمه محمدی»، رئیس خانه فرهنگ نیایش، که از بانیان این طرح است، می‌گوید: «این طرح را از نیمه شعبان شروع کردیم و تا آخر ماه رمضان ادامه داشت. در این طرح به سوپرمارکت‌ها رفتیم و حساب دفتری نیازمندانی را که از آنها خرید کرده بودند و توانایی پرداخت مبلغ آن را نداشتند، تسویه کردیم. در واقع نیکوکارانی بودند که هزینه این طرح را تقبل کردند.»
جالب اینکه ۲ تا از سوپرمارکت‌های محله خودشان جزء نیکوکاران بودند. آنها گفتند که اصولاً چیزی به اسم حساب دفتری ندارند: «اگر فرد نیازمندی به ما مراجعه کند، آنچه نیاز دارد به او می‌دهیم و در دفتر هم نمی‌نویسیم.» ما این سوپرمارکت‌ها را هم جزو همین طرح حساب کردیم.  
محمدی البته توضیح می‌دهد که این طرح متعلق به سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران و در تمام مناطق تهران در حال اجراست. مدیریت فرهنگی ـ هنری منطقه ۷ فرهنگسرای اندیشه هم در این زمینه فعال است و خانه فرهنگ نیایش زیر نظر این فرهنگسرا در محله شارق شرقی آن را اجرا می‌کند.
 او نکته تأسف‌آوری را هم مطرح می‌کند: «بسیاری از سوپرمارکت‌ها اعلام کرده‌اند به دلیل نوسانات قیمت‌ها اصلاً حساب دفتری ندارند و به‌صورت نسیه جنس نمی‌فروشند. ولی بعضی از سوپرمارکت‌ها، به‌ویژه آنها که قدیمی هستند، در این طرح شرکت کرده‌اند. ما در همین محله به ۱۶ سوپرمارکت مراجعه کردیم که در این طرح شرکت کنند، اما فقط ۴ سوپرمارکت موافقت کردند.»
تعداد کسانی که در محله شارق شرقی و در خانه فرهنگ نیایش در این طرح شرکت کرده‌اند، زیاد نیست. آنها به غیر از «فاطمه محمدی»، ۲ نفر هستند: «چون مبلغی که برای این کار لازم بود، چندان بالا نبود، خودمان طرح را پیش بردیم.»

• محله‌ای با بافت فرسوده و ساکنان کم برخوردار

او درباره وضعیت معیشت ساکنان محله می‌گوید: «تا جایی که من می‌دانم، بسیاری از اهالی این محله فقط از عهده خرج و مخارج خوراک بر می‌آیند. بافت محله قدیمی است و بسیاری از ساکنان نیازمندند. تعدادی از آنها هم از طرف مراکز مختلف کمک دریافت می‌کنند. از زمانی هم که با همه‌گیری کرونا روبه‌رو شده‌ایم، مشکلات اقتصادی چند برابر شده است. حتی این را در کلاس‌هایی که برگزار می‌کنیم، متوجه شده‌ایم. پیش از این بسیاری از اهالی به فرهنگ و آموزش هم اهمیت می‌دادند و در کلاس‌های مختلف فرهنگی در خانه فرهنگ شرکت می‌کردند. ولی الان وقتی برای شرکت در کلاس‌های مجازی تماس می‌گیریم، تمایلی نشان نمی‌دهند و از دغدغه‌های مالی می‌گویند و اینکه برای امور مختلف مالی تحت فشارند.»

• باید فکر اساسی شود

در این طرح صاحبان سوپرمارکت‌ها نقش مهمی ‌داشتند. بعضی از آنها با بانیان طرح همکاری کردند و بعضی هم اصولاً دفتری برای ثبت بدهکاری نیازمندان نداشتند و بدون اینکه اسمی ‌یادداشت کنند، آنچه نیاز داشتند به نیازمندان می‌دادند. «محمد ترک» یکی از صاحبان سوپرمارکت در سبلان جنوبی است که با این طرح همکاری داشته است.

او حدود یک سال است که این سوپرمارکت را در این محله دارد و طی ۹ ماه گذشته آن‌طور که می‌گوید ۳۵ میلیون تومان حساب دفتری داشته است. او توضیح می‌دهد: «پیش از این در شهرک غرب مغازه داشتم. آنجا هم کسانی بودند که نسیه جنس می‌خریدند، اما اینجا فرق می‌کند. افرادی که در این محله زندگی می‌کنند، از قشر ضعیفند و بیشترشان کارگر. نمی‌توانیم به همه آنها جنس نسیه بفروشیم، اما برای آنهایی که می‌شناسیمشان این کار را انجام می‌دهیم.»  او از کارتن‌خواب‌هایی می‌گوید که در این محله زندگی می‌کنند و از او جنس نسیه می‌برند: «اتفاقاً این افراد بسیار خوش‌حساب‌تر از بقیه هستند.

کسی را داریم که ۳۰۰ هزار تومان به ما بدهی دارد و الان حول و حوش ۲ ماه است اصلاً به ما سر نزده است. اما این اتفاق در مورد کارتن‌خواب‌ها هیچ‌وفت نیفتاده است. اگر جنسی را نسیه می‌برند، خیلی زود بدهی‌شان را تسویه می‌کنند.» ترک از روحیه و اخلاق ساکنان محله هم می‌گوید: «ساکنان نیازمند این محله غرور دارند. اگر پول ندارند، سعی می‌کنند نسیه نخرند؛ کمتر خرید می‌کنند. البته ما در این سوپر هوای نیازمندان را داریم. بسیار پیش آمده به بچه‌ها یا زن‌هایی که اسفند دود می‌کنند، جنس رایگان داده‌ایم یا کالاهای ضروری را به رایگان در اختیار کسانی گذاشتیم که می‌دانستیم در چه وضعیت معیشتی هستند.

البته کاسبان دیگری هم هستند که در این محله همین کار را می‌کنند. مثلاً میوه‌فروشی را می‌شناسم که برنامه‌ای تدارک دیده بود و با کمک نیکوکاران محله پول جمع می‌کرد و برای افراد نیازمند خرید می‌کرد. ما در محله‌ای زندگی می‌کنیم که کمتر افرادی هستند که به اصطلاح دستشان به دهنشان می‌رسد. بنابراین، باید هوای هم را داشته باشیم.»
او از این طرح‌ها می‌گوید، اما معتقد است این طرح‌ها کارساز نیستند: «کسانی که نیازمند هستند تا کی می‌توانند با استفاده از این کمک‌ها زندگی کنند؟ مگر چقدر می‌شود به این افراد کمک کرد؟ باید از سوی دولت فکر اساسی برای معیشت مردم شود. بیشتر افراد در همین محل بیکارند. کار نیست تا بتوانند زندگی‌شان را بچرخانند. باید قبل از هر چیز برای افراد شغل ایجاد شود. در غیراین صورت معیشتشان با خطر جدی روبه‌روست. افرادی را می‌شناسم که واقعاً سقفی بالای سرشان ندارند. معلوم است که این قبیل افراد از نظر خورد و خوراک و کار چه وضعیت وحشتناکی دارند.»